Celem prowadzenia działalności biznesowej jest najczęściej zwiększanie poziomu osiąganych zysków. To właśnie od wielkości zysków wypracowanych przez przedsiębiorstwo najczęściej uzależnione są premie wypłacane kadrze menadżerskiej. Jednak zysk jako kategoria księgowa jest podatny na różne manipulacje, które służąc jego zwiększeniu, nie prowadzą wcale do wzrostu wartości przedsiębiorstwa oraz wzrostu majątku jego właścicieli.
Choć sprawa jest zdecydowanie bardziej złożona, to w dużym uproszczeniu można powiedzieć, że jednym z ważniejszych zadań dla nadzoru właścicielskiego jest pilnowanie, by zyski osiągane przez firmę miały związek z jej rzeczywistymi wynikami ekonomicznymi i nie wynikały z operacji mających na celu manipulowanie nimi.
Dlatego też kluczowe staje właściwe zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, co pozwala na realny wzrost majątku i perspektyw także w dłuższym terminie. Jego odpowiednie wdrożenie wiąże się jednak ze złożonym procesem obejmującym m.in. wycenę wartości przedsiębiorstwa, dającą bazę do porównań uzyskiwanych rezultatów z danymi historycznymi, jak i pokazującą, w jakim stopniu realizowane działania wpływają na firmę. Przyjrzyjmy się bliżej temu zagadnieniu oraz sprawdźmy, co się z nim wiąże.
Główne cele działania firmy
Same zyski nie stanowią dobrej miary tego, czy działalność danego przedsiębiorstwa to optymalny sposób zaangażowania kapitału inwestorów. Poza bieżącymi dochodami liczy się bowiem również zdolność do wypracowania pozycji rynkowej zapewniającej odpowiedni poziom zwrotu z inwestycji także w przyszłości. O wiele ważniejsze jest więc właściwe kształtowanie wartości przedsiębiorstwa, czyli budowanie potencjału do tego, by firma była maksymalnie zyskowna zarówno obecnie, jak i w przyszłości. Wiąże się to z działaniami w wielu obszarach – od optymalizacji kosztów, po rozwój nowych technologii i zdobywanie kolejnych rynków, a w dodatku jest stosunkowo trudne do zmierzenia.
W tradycyjnej gospodarce kapitalistycznej, z jaką mieliśmy do czynienia jeszcze w drugiej połowie XX wieku, jednym z istotniejszych naturalnych wyznaczników wartości przedsiębiorstwa był gromadzony przez firmy majątek trwały. Rzecz jasna na giełdową pozycję spółki i cenę, jaką osiągały jej akcje, wpływała również koniunktura, oferowane produkty czy usługi oraz skuteczność realizowanych strategii działania, jednak niezwykle solidnym wskaźnikiem tego ile rzeczywiście warta jest firma była wycena posiadanych nieruchomości, maszyn, surowców i zapasów.
Wraz z rozwojem rynku i zmianą profilu większości biznesów – korzystaniem z zaawansowanego outsourcingu, rozproszeniem geograficznym i ogromnym uzależnieniem od innowacyjności, nowych technologii i bardziej złożonego marketingu problem tego, jak na bieżąco oceniać wartość firmy zyskał na znaczeniu. Ponieważ stosowane w celu spełniania oczekiwań inwestorów metody muszą być efektywne, do prawidłowego zarządzania firmą niezbędna jest ocena, jak poszczególne działania realnie i potencjalnie wpływają na wartość przedsiębiorstwa. Skuteczne zarządzanie potrzebuje więc odpowiednio dobranych i dobrze oszacowanych mierników wartości, także dotyczących mniej oczywistych składników majątku firmy.
Co jest ważne przy zarządzaniu wartością przedsiębiorstwa?
Efektywne zarządzanie wartością przedsiębiorstwa daje inwestorom możliwość osiągania obecnie i w przyszłości optymalnych stóp zwrotu, za pośrednictwem najkorzystniejszej alokacji zasobów w obrębie firmy przy ograniczaniu ryzyka i takim formułowaniu strategii działania, które umożliwią firmie trwały wzrost. Do sprawnego funkcjonowania takiego systemu niezbędne są jednak odpowiednie metody analityczne. Konieczne jest również zidentyfikowanie kluczowych dla danej firmy obszarów, na których powinny być koncentrowane działania związane z zarządzaniem wartością przedsiębiorstwa. Sprawny system będzie stymulował rozwój w wybranych dziedzinach oraz dostarczał na bieżąco informacje o ich stanie.
W nowoczesnej gospodarce o sukcesie decydują takie obszary jak m.in. sprawna komunikacja z klientami czy potencjał do wprowadzania innowacji. Są one uzależnione od funkcjonowania firmy na różnych płaszczyznach, np. w zakresie zarządzania kapitałem ludzkim i szeroko pojętym kapitałem intelektualnym. Wiele spośród obszarów zarządczych posiada zarówno „miękkie” składowe, takie jak choćby poziom wiedzy i kompetencji społecznych personelu czy funkcjonowanie kultury organizacyjnej sprzyjające efektywnemu przepływowi informacji, ale również „twarde” i bardziej podatne na pomiar, jak choćby wartość posiadanych patentów czy znajdujących się w portfolio firmy marek i znaków towarowych.
Budowa dobrego systemu zarządzania wartością wymaga zatem zbierania rzetelnych i wartościowych danych oraz wykorzystywania ich w taki sposób, by pozwalały na łączenie realizowanych strategii z konkretnymi rezultatami finansowymi.
Co składa się na wartość przedsiębiorstwa?
Odpowiednia wycena wartości przedsiębiorstwa dostarcza danych, które są kluczem do skutecznego kształtowania wybranej strategii oraz oceny jej efektywności. Główną kategorią braną pod uwagę w ramach takiej wyceny są zwykle tradycyjne czynniki finansowe, jak choćby realizowana marża zysku, poziom dokonywanych inwestycji, przyrost sprzedaży czy koszt pozyskiwania kapitału. Drugim bardzo istotnym obszarem wyceny są czynniki pozafinansowe. Składają się na nie zarówno złożone jak i trudne do precyzyjnej oceny elementy takie jak np. przewaga konkurencyjna nad firmami działającymi w danym sektorze, zarządzanie wiedzą oraz ściśle połączone z tą dziedziną zarządzanie zasobami ludzkimi, jak i istniejące struktury organizacyjne i efektywność ich działania.
Wycena wymiernych składników majątku w ramach prowadzonego zarządzania wartością przedsiębiorstwa jest wykonywana klasycznymi metodami, które pozwalają na dostarczenie miarodajnych danych wpływających na ich cenę rynkową. Nieco bardziej złożone i wymagające są metody stosowane przy szacowaniu wartości kapitału intelektualnego firmy. Używa się tu zarówno metod syntetycznych, w postaci wskaźników pokazujących np. jaką tworzą one wartość dodaną, jak i analitycznych wskazujących na realizowane w tym obszarze procesy, m.in. prowadzone szkolenia czy liczbę uzyskanych przez firmę patentów. W ramach takich działań korzysta się również z narzędzi przeznaczonych do pomiaru czynników wpływających na wartość, lecz nie znajdujących odbicia w wyniku finansowym, takich jak choćby tzw. Strategiczna Karta Wyników. Takie rozwiązania pozwalają na usystematyzowanie i sparametryzowanie istotnych, lecz trudno uchwytnych czynników funkcjonowania przedsiębiorstwa, takich jak np. jakość pracy sprzedawców czy lojalność klientów.
Wśród czynników, które mają bardzo duży wpływ na wartość przedsiębiorstw, należy zwrócić uwagę także na markę, rozumianą jako wartość zarejestrowanych znaków towarowych. Ma ona szczególnie duże znaczenie w nowoczesnej gospodarce, a biorąc pod uwagę coraz powszechniejsze oddzielenie funkcji kreowania produktów i ich sprzedaży, niekiedy nawet decydujące. Właściwa wycena marki może więc przesądzić o postrzeganiu wartości firmy, ale jednocześnie jest dość trudna do przeprowadzenia, także ze względu na wielość możliwych podejść – od kosztowych, np. związanych z wydatkami koniecznymi do jej stworzenia, aż po rynkowe, łączące się z wielkością zysków, jakie może ona potencjalnie wygenerować.
Proces wdrażania metod zarządzania wartością przedsiębiorstwa wymaga podjęcia wyspecjalizowanych działań realizowanych na różnych poziomach – od formułowania strategii i wyznaczania celów, przez identyfikację kluczowych dla funkcjonowania firmy obszarów, aż po dostarczanie danych do porównań i oceny skuteczności używanych narzędzi. Realizacja takich projektów jest o wiele łatwiejsza w przypadku korzystania ze wsparcia wyspecjalizowanej firmy doradczej.
